سایت دین‌آنلاین نوشت: «در حج 2025 پهپادها تصویربرداری حرارتی می‌کردند و ربات‌ها مشاوره مذهبی ارائه می‌دادند. یک دهه پیش، همه چیز درباره معجزه تلفن همراه بود و یک قرن یا بیشتر پیش، خودروی موتوری بالاترین فناوری پیشرفتهای بود که در زیارت سالانه حج استفاده می‌شد.
نقش فناوری در حج 2025
حج 2025، یکی از بزرگ‌ترین تجمعات انسانی با حضور حدود 2 میلیون زائر از 180 کشور، از 4 تا 9 ژوئن در مکه برگزار شد. فناوری پیشرفتهای مانند پهپادهای تصویربرداری حرارتی، هوش مصنوعی و ربات‌های راهنما برای افزایش ایمنی استفاده شد، اما نگرانی‌هایی درباره حریم خصوصی و کاهش معنویت ایجاد کرد (DW).
حج، یکی از بزرگ‌ترین تجمعات انسان‌ها روی زمین، باید توسط هر مسلمان بالغ یک بار در طول عمرشان انجام شود. حج در عربستان سعودی در 4 ژوئن آغاز شد و در 9 ژوئن به پایان رسید. در طول آن روزها، تا 2 میلیون زائر از بیش از 180 کشور در تعدادی از مراسم‌های مذهبی مختلف در مکه شرکت کردند. اما حضور این تعداد زیاد افراد که در یک منطقه نسبتاً کوچک حرکت می‌کنند، در گذشته به مشکلاتی منجر شده است.
هزاران زائر در ازدحام جمعیت در سال‌های 1990 و 2015 کشته شدند. سال گذشته بیش از 1,300 نفر به دلیل گرمای شدید جان باختند؛ زائران اغلب تا 65 کیلومتر در روز در گرمای 40 تا 50 درجه سانتی‌گراد راه می‌روند.
همچنین آتش‌سوزی‌ها، اعتراضات، خودکشی‌ها، فرو ریختن ساختمان‌ها و بیماری‌های عفونی در حج رخ داده است، همچنین مشکلات روزمره‌تر مانند گم شدن افراد یا مشکلات سلامتی.
جای تعجب نیست که مقامات سعودی در حال تلاش برای استفاده از فناوری برای بهبود نحوه کنترل جمعیت و پاسخگویی به بازدیدکنندگان خود هستند.
امسال، عربستان سعودی از پهپادهای مجهز به تصویربرداری حرارتی و همچنین هوش مصنوعی و فناوری تشخیص چهره استفاده کرد تا اطمینان حاصل کند که تنها افرادی که مجوز حج دارند اجازه ورود دارند.
بسیاری از مرگ‌های سال گذشته مربوط به زائرانی بود که مجوز رسمی نداشتند و بنابراین نمی‌توانستند به خدماتی مانند پناهگاه‌های مجهز به کولر در گرمای شدید دسترسی پیدا کنند.
آیا فناوری پیشرفته می‌تواند ایمنی را تقویت کند؟
برای جلوگیری از ازدحام، وبسایت نوسوک عربستان سعودی، که همچنین یک اپلیکیشن تلفن همراه است، به شرکت‌کنندگان اجازه می‌داد تا برای ورود به مناطق خاص در زمان‌های تعیین‌شده ثبت‌نام کنند.
سیستم نوسوک شامل یک کارت شناسایی الکترونیکی و یک مچ‌بند هوشمند است که اطلاعاتی درباره هویت کاربر، برنامه‌های سفر، امور مالی، سلامت و اقامت، از جمله موارد دیگر، را در خود نگه می‌دارد.
کارت نوسوک باید در طول زیارت همراه زائر باشد و برای دسترسی به حمل‌ونقل و سایر خدمات استفاده می‌شود.
برخی از مچ‌بندها دارای ردیابی موقعیت، نظارت بر سطح اکسیژن خون و ضربان قلب فرد هستند و حتی می‌توانند برای درخواست کمک پزشکی استفاده شوند.
سایر پیشرفتهای فناوری در حج امسال شامل ربات‌هایی برای راهنمایی بازدیدکنندگان در اطراف اماکن مذهبی و توزیع آب، قرآن یا ارائه مشاوره به 11 زبان است.
همچنین خیابان‌های جدید آسفالت‌شده و بازتابنده‌تر (و بنابراین خنک‌تر)، مسیرهایی که لرزش را برای راحتی پیاده‌روی کاهش می‌دهند، و یک لباس سفید ویژه زائران ساخته‌شده از پارچه‌ای آینده‌نگرانه وجود داردد که انسان را تا 2 درجه سانتی‌گراد خنک‌تر نگه می‌دارد.
تمام فناوری‌ها، نظارت و محاسبات الگوریتمی پیشرفته برای ایمن‌تر کردن رویداد و کاهش احتمال حوادث غم‌انگیز طراحی شده‌اند.
چالش‌های حقوقی فناوری
با افزایش میزان فناوری، نگرانی‌ها درباره حریم خصوصی داده‌ها، نظارت دولتی و جرایم سایبری احتمالی نیز افزایش می‌یابد.
زینب اسماعیل، پژوهشگر و ویراستار سازمان حقوق دیجیتال SMEX مستقر در لبنان، توضیح می‌دهد: «همه این فناوری‌ها اجباری هستند و کسانی که آن‌ها را رد کنند، اجازه انجام زیارت را ندارند.»
«همه این‌ها، همراه با قانون حفاظت از داده‌های شخصی عربستان سعودی، که تنها تا حدی با استانداردهای بین‌المللی هم‌راستا است و شامل مفاد و خلأهای نگران‌کننده است، نگرانی‌های فزاینده‌ای درباره ایمنی و حریم خصوصی داده‌های زائران ایجاد می‌کند.»
مقامات سعودی استدلال کرده‌اند که نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی باید در چنین رویداد عظیمی از ایمنی پیشی بگیرد.
مروه فتفتا، مدیر سیاست‌گذاری خاورمیانه و شمال آفریقا در سازمان بین‌المللی حقوق دیجیتال Access Now، استدلال می‌کند: «صرف‌نظر از توجیه [دولت سعودی]، آنچه بیش از همه مرا نگران می‌کند — و صرف‌نظر از خود فناوری — این واقعیت است که این فناوری در کشوری به کار گرفته می‌شود که حاکمیت قانون ضعیف است، شفافیت وجود ندارد و هیچ پاسخگویی [دولتی] نیست.»
فتفتا به DW گفت که بررسی فناوری‌ها برای مشکلات دشوار است و برای افراد، به چالش کشیدن استفاده از آن‌ها حتی سخت‌تر است.
او ادامه داد: «برای افرادی که به زیارت حج می‌روند، آن‌ها در موقعیتی نیستند که مقاومت کنند و بگویند، ‘من نمی‌خواهم داده‌های بیومتریک خود را بدهم’.»
«بنابراین، فقط زمینه کلی به این معناست که در برای سوءاستفاده کاملاً باز است.»
«با ما تماس بگیرید»؟
با خواندن شرایط و ضوابط اپلیکیشن نوسوک، اطلاعات درباره مدت زمان نگهداری داده‌های شخصی زائران مبهم و حتی متناقض است.
DW به دفتر ملی مدیریت داده‌های عربستان سعودی و سازمان نظارت‌کننده داده و هوش مصنوعی سعودی ایمیل ارسال کرد تا اطلاعات بیشتری در این مورد بخواهد.
هر دو سازمان آدرس‌های ایمیل را برای استفاده عمومی منتشر کرده‌اند تا در صورت داشتن سؤال یا شکایت استفاده شود.
دو ایمیل DW پاسخی دریافت نکردند.
دیگری با پیام «صندوق پستی گیرنده پر است» برگشت خورد.
از سال 2023، عربستان سعودی قانون حفاظت از داده‌های شخصی دارد — اما همان‌طور که اسماعیل اشاره کرد، «چارچوب قانونی کنونی … اجازه می‌دهد قوانین به گونه‌ای تفسیر یا دستکاری شوند که ممکن است منافع دولتی را بر حقوق بشر ترجیح دهد.»
نگرانی فقط به سوءاستفاده احتمالی از داده‌های میلیون‌ها زائر توسط مقامات محلی محدود نمی‌شود.
وابستگی بیشتر به فناوری برای نظارت و کنترل زائران حج همچنین به معنای آسیب‌پذیری بیشتر به طور کلی است، زیرا مکان‌های بیشتری برای حمله هکرها وجود دارد.
و عربستان سعودی و سایر کشورهای خلیج [فارس] از قبل برخی از بزرگ‌ترین قربانیان جرایم سایبری هستند.
اولین پلتفرم که عربستان سعودی برای ثبت‌نام زائران استفاده کرد، متاویف، توسط یک شرکت خصوصی اداره می‌شد و به‌طور غیرمنتظره‌ای اسپم برای کاربران ارسال می‌کرد.
اپلیکیشن دولتی نوسوک در سال 2022 جایگزین آن شد.
سال بعد، کارشناسان امنیت سایبری دریافتند که داده‌های ارائه‌شده به نوسوک در وب‌سایت‌های غیرقانونی که با داده‌های شخصی دزدیده‌شده سر و کار دارند، برای فروش عرضه شده‌اند.
چالش‌های معنوی فناوری؛ کمتر مذهب، بیشتر سایبری
فناوری جدید نگرانی دیگری نیز به همراه داشته است: آیا همه آن فناوری پیشرفته از اهمیت معنوی یک‌بار در زندگی حج می‌کاهد؟
مطالعه‌ای در سال 2018 توسط پژوهشگران دانشگاه سنترال لانکاشایر در بریتانیا نشان داد که ممکن است این‌طور باشد.
زائران مصاحبه‌شده برای این مطالعه از دیگران شکایت داشتند که در اماکن مقدس سلفی می‌گیرند، هنگام انجام مناسک تلفنی صحبت می‌کنند و مانند گردشگران رفتار می‌کنند تا بازدیدکنندگان متدین.
یکی از مصاحبه‌شوندگان گفت: «گوشی‌های هوشمند شیطان چهارم در حج هستند»، با اشاره به مراسمی که شامل سه نماد از شیطان است.
برخی حتی شکایت داشتند که همه فناوری‌ها سفر را بیش از حد آسان کرده است.
جایی که زمانی زائران بین اماکن مقدس پیاده‌روی می‌کردند، حالا با قطار سریع‌السیر سفر می‌کنند.
و جایی که زمانی در چادرهای ساده اقامت داشتند، حالا در 10,000 چادر مجهز به کولر و مقاوم در برابر آتش اسکان داده می‌شوند.
پژوهشگران بریتانیایی نوشتند: «از زمانی که حج ‘فناوری پیشرفته’ شده است، معنویت اساسی تجربه زائر به‌طور قابل بحث به چیزی شبیه به یک ‘تجربه سایبری’ تبدیل شده است.»
آن‌ها توضیح دادند که به‌طور سنتی، حج باید تماماً درباره سادگی، خلوص معنوی و عبادت متفکرانه باشد.
آن‌ها نتیجه گرفتند که مانند هر نوع فناوری دیجیتال دیگر، فناوری پیشرفته در حج مزایا و معایب خود را دارد. بین ایمنی و حفظ روحانیت همچنان یک چالش است.»
منبع: سایت دویچه وله
انتهای پیام
