بیانیه ۱۸۰ اقتصاددان و استاد دانشگاه: وقت تغییر پارادایم است

نبرد ‌۱۲روزه‌ی نفس‌گیر و خونین با اسرائیل و امریکا، در سایه‌ی رشادت‌ها و فداکاری‌های نیروهای مسلح و سایر نهادهای پشتیبان کشور عزیزمان، در این مرحله، با آتش‌بسی هرچند شکننده، متوقف شد و جنگ‌افروزان را که شاید سودای فروپاشی کشور و حتی تجزیه‌ی میهن عزیز را در سر داشتند، ناکام گذاشت.

جنگ ۱۲روزه یک بار دیگر اهمیت بالای برخورداری از امنیت را گوشزد کرد و یادآور شد که اولین و مهم‌ترین وظیفه‌ی هر حکومتی، تأمین آرامش و برقراری امنیت در زندگی شهروندان است. این جنگ در عین‌حال، پدیده‌ی بسیار ارزشمند و عبرت‌آموزی را نیز به نمایش گذاشت و آن، انسجام ملی و گرایش قدرتمند کثیری از ایرانیان، فارغ از هر ویژگی متمایزکننده، برای حفظ ایران و مقابله با جنگ‌افروزِ متجاوز بود. بسیاری از کسانی که به عملکرد نظام جمهوری اسلامی ایران انتقادات جدی داشتند و حتی کسانی که به دلیل همین رویکرد، هزینه‌های قابل‌توجهی را نیز پرداخته بودند، در کنار دیگر ایرانیان، تجاوز اسرائیل به ایران را شدیدا محکوم کردند. بی‌تردید رفتار اجتماعی تحسین‌برانگیز مردم ایران در این شرایط سخت و حساس و  نحوه‌ی مواجهه‌ی آنان با این هجوم تجاوزکارانه، در توقف آن تأثیر تعیین‌کننده‌ای داشته است.

از این جنگ، همانند هر بحران بزرگ دیگری، درس‌های ارزشمندی باید آموخت. توأم‌شدن درگیری نظامی میان ما و اسرائیل و امریکا با تشدید ابرچالش‌های ناشی از ناترازی فزاینده در بخش‌های مختلف، افول سرمایه‌گذاری‌های مولد، تشدید مهاجرت نخبگان به خارج از کشور و… بار دیگر ما را با این سؤال مواجه می‌کند که چه میزان از مشکلات و خطرات متنوعی که امروز جامعه را در برگرفته، قابل‌پیشگیری بوده و می‌توانسته موقعیت مساعدتر و شرایط مناسب‌تری را به‌وجود آورد. سال‌ها است کارشناسان بسیاری در مورد خطر افزایش تنش در روابط بین‌الملل و افول سرمایه‌ی اجتماعی و ضرورت جلوگیری از گسترش نارضایتی در میان اقشار مختلف، افزایش کارایی در بخش‌های مختلف اقتصادی ــ اجتماعی و پویایی در فرایند مدیریت کشور سخن به میان آورده‌اند. ولی وسایل ارتباط جمعی رسمی، به‌ویژه صدا و سیما، تلاش نموده همواره، تصویری صُلب و یکدست از اجماع نظر در مورد سیاست‌های رسمی جمهوری اسلامی ایران ترسیم نماید. امروز که خطر تجاوز اسرائیل و جاسوسی مزدورانش بیش از پیش امنیت و حتی تمامیت ارضی کشور را مورد تهدید قرار داده، موارد ذکرشده اهمیتی دوچندان پیدا کرده است.

این جنگ، به همراه درس‌های عبرت‌آموز آن، می‌تواند نقطه‌ی عطفی تاریخی در پایان‌بخشی به ناکارآمدی، بی‌اعتمادی، سیاست خارجی منجمد و تبعیض و بی‌عدالتی‌ها و اتخاذ سیاست‌هایی نوین در جهت ایجاد و گسترش روابط بین‌المللی بر مبنای تنش‌زدایی و تأمین منافع اقتصادی، تضمین آزادی‌های سیاسی و اجتماعی، رفاه و شایسته‌سالاری باشد. این اتفاق، می‌تواند دوره‌ای جدید و پربرکت را برای ایران رقم بزند.

حل مشکلات در‌هم‌تنیده‌ی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، فرایندی دشوار و زمان بر است که به همراهی و همکاری میان مردم و دولت و بهره‌گیری از منابع و تکنولوژی جهانی نیازمند است. لذا عبور کم‌هزینه از این شرایط، بدون گسترش روابط بین‌الملل از یک طرف و تقویت هرچه بیشتر سرمایه‌ی اجتماعی، امکان‌پذیر نخواهد بود.

ما امضا‌کنندگان این بیانیه، ضمن محکوم‌کردن تجاوز دولت جنایتکار و تروریست اسرائیل به ایران عزیز و حمله‌ی آمریکا به تأسیسات هسته‌ای کشورمان، توجه به موارد زیر را ضروری و بلکه حیاتی می‌دانیم:

• در عرصه‌ی روابط بین‌الملل، برداشت ما آن‌ است که مردم ایران، ضمن آن‌که در مقابل تجاوز بیگانه می‌ایستند و از تسلط بیگانه بیزارند، صلح‌دوست و مدافع تعامل با کشورهای مختلف جهان هستند. توصیه مؤکد ما آن‌ است که برای خروج از شرایط به‌وجود آمده، مسیر دیپلماسی و مذاکره‌ی سازنده با آمریکا و اروپا فعال شده و از این طریق از بروز مجدد جنگ و تداوم اعمال فشارهای اقتصادی جلوگیری شود. حفظ تمامیت ارضی و موجودیت سرزمینی ایران، مهم‌ترین هدفی است که نباید اجازه داد، ذره‌ای دچار خدشه شود. نگاه‌های افراطی که محرک دشمنی‌ها و درگیری‌هاست، در شرایط موجود کشور، خطرناک و دارای نتایج فاجعه‌بار خواهد بود.
• در عرصه‌ی داخلی، مهم‌ترین توصیه‌ی ما، تغییر بنیادی رویکرد نظام حکمرانی در جهت افزایش ملموس مشارکت جامعه و احیای سرمایه‌ی اجتماعی است. با تداوم سیاست‌های انحصارگرانه، اعتماد عمومی جلب نخواهد شد. آزادی بیان صاحبان اندیشه تضمین شود و این امکان فراهم گردد که همه بتوانند با برخورداری از آزادی، نظرات خود را در مورد چرایی بروز شرایط موجود و چگونگی خروج از آن، ابراز کنند. تجربه‌ی بشری به‌خوبی نشان داده است که نظام‌های سیاسی برخلاف تصور برخی سیاستمداران، در فضای آزادی بیان، تثبیت و تقویت شده و برعکس، در فضای دچارِ محدودیت است که نفوذپذیر و شکننده می‌شوند.
• برای تقویت انسجام ملی و افزایش سرمایه‌ی اجتماعی، زندانیان سیاسی و محصورانی که صرفاً به دلیل بیان نظرات زندانی شده‌اند، از بند رها شوند.
• صدا و سیما و دیگر رسانه‌های جمعی دولتی، از کنترل محافل افراطی خارج شده و به نحوی متحول گردد که مرجع رسانه به داخل کشور منتقل شود.  نقاط ضعف سیاست‌ها و برنامه‌ها، توسط  اندیشمندان منتقد، در وسایل ارتباط جمعی ایران بازتاب یابد تا صاحبان اندیشه بتوانند به طور شفاف، عملکرد دستگاه‌های تصمیم‌ساز کشور را نقد کرده و نظرات سازنده‌ی خود را ابراز کنند.
• شعارزدگی و توجه به ظواهر، در مقابلِ اهمیت قائل‌شدن برای شایستگی و توانمندیِ تخصصی، به‌راحتی، زمینه‌ی نفوذ افرادی را باز میکند که با طرح شعارهای افراطی، جهت‌گیری‌ها را، عملاً همسوی با خواسته‌های دشمنان کشور شکل می‌دهند. نظام اطلاعاتی و امنیتی کشور برای خنثی‌سازی  همه‌جانبه‌ی دشمن و صیانت از جان و کیان مردم، نیازمند بازنگری‌های اساسی است.
• سیاست‌های پولی‌، ارزی، تجاری و مالی به گونه‌ای تنظیم شود که زمینه‌ی رانت‌جویی و فساد را از بین برده و از سوی دیگر، بهره‌مندیِ نهادهایی متوقف گردد که به‌رغم گسترش هشداردهنده‌ی فقر، خارج از کنترل و نظارتِ تعریف‌شده و بدون شفافیت، از منابع عمومی تغذیه شده و امتیازات فراوانی را مورد استفاده قرار می‌دهند.
• بر ضرورت خروج نیروهای نظامی از امور بنگاه‌داری و فعالیت‌های اقتصادی و تمرکز آنها بر امور مربوط به حوزه‌های مستقیماً مرتبط با امور نیروهای مسلح تأکید می‌شود.

امید آن داریم که نظام سیاسی کشور در سایه‌ی یادگیری از اتفاقات پرهزینه‌ای که طی دهه‌های گذشته رخ داده و در درون هریک از آنها، درس‌هایی فراوان و سازنده، برای جبران خطاها به همراه داشته، بتواند ایرانی آباد، آزاد، مستقل و پرنشاط را برای این مردم قهرمان و شریف، از خود به یادگار بگذارد.

به یاری خدا و همراهی همگانی، چنین باد 

اساتید و پژوهشگران اقتصادی