آرزو سلخوری در سایت روزنامه ولایت (قزوین) نوشت: «با افزایش روزافزون جمعیت سالمندان در ایران، نیاز به شهرهایی که پاسخگوی نیازهای خاص این قشر باشند، بیش از پیش احساس می‌شود. سالمندان، به عنوان گروهی که در مراحل پایانی زندگی قرار دارند، با چالش‌های متعددی در زندگی شهری مواجه هستند؛ از عدم دسترسی به فضاهای مناسب‌سازی شده گرفته تا مشکلات حمل و نقل و مسکن. در همین راستا، «شهرسازی دوستدار سالمند» به عنوان یک ضرورت در برنامه‌ریزی‌های شهری مطرح شده است.
برای بررسی دقیق‌تر چالش‌ها و راهکارهای مرتبط با این موضوع، به گفت‌وگو با «دکتر حسام‌الدین علامه»، پژوهشگر سالمندی و عضو هیئت علمی گروه پژوهشی پزشکی مبتنی بر سبک زندگی سازمان جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران، پرداختیم. این مصاحبه تلاش دارد تا نگاهی جامع به مسائل پیش‌روی سالمندان در زندگی شهری داشته باشد و راهکارهای مؤثری برای رفع این چالش‌ها ارائه دهد.
با توجه به پژوهش‌ها و تجربه‌های شما در حوزه سالمندی، مهم‌ترین چالش‌هایی که سالمندان در شهرها با آن مواجه هستند، چیست؟
در شهرهای ما، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها مربوط به فضاهای باز و ساختمان‌هاست. بسیاری از شهرها با کمبود فضاهای سبز و پارک‌های مناسب مواجه هستند. همچنین، در معابر عمومی نیمکت‌ها و مکان‌های استراحت کافی در فواصل مناسب وجود ندارد. ورودی ساختمان‌ها و آسانسورها نیز به‌طور کلی برای سالمندان مناسب‌سازی نشده‌اند.
در حوزه حمل و نقل، چه مشکلاتی برای سالمندان وجود دارد؟
کمبود وسایل نقلیه عمومی مناسب برای سالمندان یکی از مهم‌ترین مشکلات است. ایستگاه‌ها و سکوهای انتظار به شکل مناسبی طراحی نشده‌اند و تعداد پارکینگ‌های ویژه سالمندان و افراد کم‌توان بسیار کم است. این موارد باعث می‌شود که سالمندان در استفاده از حمل و نقل عمومی با مشکلات زیادی مواجه شوند.
در بخش مسکن، سالمندان با چه چالش‌هایی روبه‌رو هستند؟
نبود واحدهای مسکونی مناسب‌سازی شده و هزینه‌های بالای اجاره و خرید مسکن، به‌ویژه با افزایش درصد سالمندان مستاجر در یک دهه اخیر، از جمله چالش‌های اصلی است. متأسفانه، سیاست‌های حمایتی کافی برای تامین مسکن سالمندان نیز وجود ندارد و این موضوع فشار زیادی بر این قشر وارد می‌کند.
بحث مشارکت اجتماعی سالمندان یکی از مواردی است که همیشه مورد توجه بوده. در این زمینه چه مشکلاتی وجود دارد؟
بله، یکی از مسائل مهم، کمبود فضاهای عمومی برای گردهمایی و تعامل سالمندان است. همچنین، برنامه‌های تفریحی و فرهنگی متناسب با نیازهای سالمندان و زیرساخت‌های لازم برای آنها در بسیاری از شهرها وجود ندارد. این امر باعث کاهش مشارکت اجتماعی سالمندان می‌شود.
در زمینه احترام و شمول اجتماعی، چه مسائلی را می‌توان مطرح کرد؟
عدم فرهنگ‌سازی کافی برای احترام و توجه به سالمندان و افزایش شکاف بین نسلی از جمله مسائلی است که به وضوح مشاهده می‌شود. همچنین، در اماکن عمومی و ساختمان‌های دولتی، امکانات و تسهیلات ویژه‌ای برای سالمندان در نظر گرفته نشده است و این مساله باعث می‌شود که سالمندان احساس کنند در حاشیه قرار گرفته‌اند.
به نظر شما، چه راهکارهایی برای حل این مشکلات وجود دارد؟
برای حل این مشکلات، باید به اقدامات متعددی توجه شود. از جمله این اقدامات، ایجاد پیاده‌روها و گذرگاه‌های عابر پیاده ایمن و مناسب، نصب نیمکت‌ها و مکان‌های استراحت کافی در فواصل مناسب، و مناسب‌سازی ورودی ساختمان‌ها و نصب آسانسور و پله‌برقی است. همچنین، بهبود سیستم حمل و نقل عمومی، ساخت مجتمع‌های مسکونی مناسب برای سالمندان، و ایجاد فضاهای عمومی جذاب برای گردهمایی و تعاملات اجتماعی سالمندان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در حوزه سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی شهری، چه اقداماتی باید در اولویت قرار گیرد؟
باید قوانین و مقررات الزام‌آوری برای مناسب‌سازی فضاهای شهری، ساختمان‌ها و وسایل حمل و نقل عمومی براساس نیازهای سالمندان تدوین و نظارت دقیقی بر اجرای آنها اعمال شود. همچنین، باید بودجه‌های کافی برای ساخت مسکن‌های مناسب سالمندان اختصاص داده شود و زیرساخت‌های حمل و نقل عمومی توسعه یابد. تقویت سیستم‌های نظارتی و کنترل کیفیت در ساخت و سازها و ارائه خدمات شهری نیز ضروری است.
در سطح جهانی، کدام شهرها در تبدیل شدن به شهرهای دوستدار سالمند موفق بوده‌اند و چه درس‌هایی می‌توان از آنها گرفت؟
شهرهای زیادی در سطح جهان با اجرای سیاست‌ها و برنامه‌های نوآورانه به شهرهای دوستدار سالمند تبدیل شده‌اند. به عنوان مثال، توکیو در ژاپن با ایجاد مسکن‌های مناسب، توسعه حمل و نقل عمومی کارآمد، و ارائه خدمات مراقبتی گسترده، توانسته نیازهای سالمندان را به خوبی برآورده کند. همچنین، هلسینکی در فنلاند با طراحی فضاهای شهری ایمن و بدون مانع و تشویق مشارکت اجتماعی فعال سالمندان، نمونه دیگری از موفقیت در این زمینه است. ما می‌توانیم با مطالعه و الگوبرداری از این شهرها، راهکارهای مشابهی را در ایران نیز پیاده کنیم.
آیا در ایران هم تلاش‌هایی برای تبدیل شهرها به شهرهای دوستدار سالمند صورت گرفته است؟
بله، به عنوان مثال، شهر اصفهان با تهیه یک برنامه راهبردی ده‌ساله، در حال اجرای برنامه عملیاتی سالیانه برای تبدیل شدن به شهر دوستدار سالمند است. البته، این برنامه در مقام اجرا نیازمند حمایت بیشتری از سوی شهرداری و استانداری استان اصفهان است. امیدواریم این تلاش‌ها در سایر شهرهای ایران نیز گسترش یابد و بتوانیم شاهد شهرهایی باشیم که پاسخگوی نیازهای سالمندان باشند.
توجه به سالمندان در برنامه‌ریزی‌های شهری نه تنها یک ضرورت است، بلکه می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی این قشر آسیب‌پذیر کمک کند. با اجرای راهکارهای پیشنهادی، می‌توان شهرهایی ایمن، راحت و دسترس‌پذیر برای سالمندان ایجاد کرد. مسئولان باید با نگاهی جامع و آینده‌نگر، زیرساخت‌های لازم را برای پاسخگویی به نیازهای رو به رشد جمعیت سالمند فراهم کنند.»
انتهای پیام
